Topragin Iyilestirilmesi

"Iyi toprak iyi urun demektir" seviyesinde bir bilgim vardi ama birseyler ekip/dikmeye kalkana kadar topraga cok dikkatli bakmadigimi itiraf etmeliyim. Topragimizin cok kaliteli olmadigini farkettikce (toprak analizleri ve kendi gozlemlerimiz sonucunda) nasil iyilestirebiliriz diye arastirmaya basladik. Ilk yaklasimimiz, standart olarak "ne eksikse (azot, fosfor, potasyum, ...) onu cuvallarla alip topraga eklememiz lazim" seklindeydi. Bu yaklasimda topraga bir takim mineraller/maddeler karisimi olarak bakiliyor ve gerekenler ilave ediliyor. Hatta toprak iyilestirilemeyecek kadar kotu ise bir yerlerden toprak getirtirsiniz onerileri de yapilmaya baslamisti.

Neyseki bu islere baslamadan permakulturu kesfettik. Topragin herseyden once yasayan bir varlik, daha dogrusu biribirine bagli canlilar birlesimi oldugunu ogrendik. Daha da guzeli, dogada cok uzun yillarda olusan ve gozumuz gibi bakmamiz gereken topragin ayni zamanda bilincli bir yaklasimla nasil kisa bir surede yaratilabilecegini/iyilestirilebilecegini ogrendik. Yukseltilmis adalarla/yataklarla teorik bilgimizi pratige cevirmeye basladik bile. Ama katmanli toprak ortusu disinda yapacak daha cok sey varmis, kisaca bunlari listelemek istiyorum. Merak edenler deneyebilsin, katkida bulunacak olanlar yorum yazabilsin diye:

Permakulturun hep yaptigi gibi dogaya bakiyoruz. Dogada toprak ya ustten ya da alttan organik madde eklenerek yaratiliyor. Tabii buna ek olarak birtakim minerallerin kayalardan vs. cozunmesi de var ama biz simdilik organik maddelere odaklanacagiz cunku organik maddeler ve yasayan kokler, toprak icindeki canlilarin da yardimi ile minerallerin de kullanilir hale gelmesine yardimci oluyor.

1. Kompost kullanma: Topragi zenginlestirmenin en hizli yolu ama elde kullanacak kompost lazim. Ayrica kompost iyi guzel ama donusumun son duragi. Bu asamaya gelene kadarki besinlerden bitki mahrum kalmis oluyor. Biz kompost isine kendi atiklarimizi donusturebilmek icin devam ediyoruz ama bitkiler icin daha cok katmanli toprak ortusu kullanmaya gectik.

2. Katmanli toprak ortusu ile ustten zenginlestirme: Bunu daha once uzunca anlatmistim. Yapmaya calistigimiz, ormanlarda agaclarin ve diger bitkilerin diplerinde surekli olarak yigilan organik maddelerin dekompoze olma surecini bilincli ve daha hizli bir sekilde bahcemizde olusturmak. Tabii bunlarin topragin derinliklerine indirilebilmesi icin basta solucan pekcok canliya ihtiyac var. Bir kez daha vurgulamak lazim ki toprak dedigimiz seyin icinden canlilari cikardigimizda geriye surekli disaridan belli maddeleri eklememiz gereken olu bir karisim kaliyor. Doga milyonlarca minik canli ile topragimizi bedavaya zenginlestirecekken onlari ilaclarla oldurup, sonra da birsuru para/enerji harcayarak eksikleri gidermeye calismamiz cok sacma degil mi? Gaia's Garden kitabinda yazar, kompost kutusunu bosalttiktan sonra altindaki kirmizi killi topragin 30 cm.'lik kapkara bir humusa nasil donustugunu anlatiyor.

3. Bitkilerin koklerini kullanarak alttan zenginlestirme: Cogu agacin koklerinin derinlere indigini biliyoruz ama yonca, hardal, vs gibi kimi oldukca zayif gorunuslu ve bazilari yillik bitkilerin koklerinin topragin metrelerce altina indigini, bu sirada cok sert katmanlari delebildigini hic bilmiyordum. Derine giden koklerin topragin yapisini gevsetmekteki rolunu kafada canlandirmak kolay da koklerin surekli bir olme ve yeniden buyume dongusunde oldugunu bilmeden topragin derinliklerine organik maddelerin nasil eklendigini anlamak mumkun degil. Kilcal koklerin omurleri meger bazi durumlarda sadece birkac saatmis. Gunduz/gece, sicak/soguk, islak/kuru gibi etmenlere gore hizla gelisiyorlar, sonra da oluveriyorlar. Tabii dogada olum = yasam. Mikroorganizmalar tarafindan hemen hizli bir donusum faaliyeti basliyor.

Biz normalde surerek topragin altina organik maddeler koymaya calisiyoruz ama yasayan bitkiler bizim ulasabilecegimiz derinligin kat kat derinine olu koklerini birakiveriyorlar. Ustelik ne traktor, ne benzin, ne de saatlerce calisma gerekiyor. Yine ayni kitapta yazar koku yenen bitkileri bu amacla kullanmaktan bahsediyor. Kendisi daikon turpu diye bir bitki kullanip dibinden kesiveriyormus, turplar da topragin altinda kalip curumeye basliyor. Ayni amacla patates de kullanilabilir herhalde. Bitkileri cok iyi tanimak gerekiyor tabii, kimi derinlerden ozellikle bazi mineralleri yuzeye getiriyor, kimi tapragi havalandiriyor, kimi azot bagliyor, vs.

4. Yesil gubre olarak bitki ekme: 2 ile 3'un karisimi. Bitkiler belli bir asamaya gelince kesilip toprak uzerinde curumeye birakiliyor, ustten organik madde beslemesi icin. Ayni zamanda bitkiler koklerine gore de secilip toprak alti icin kullanilabilir. Ornegin yonca turu baklagillerden bir bitki, hem azot baglayici olarak cururken havadaki azotu topraga ilave ediyor, hem de derin kok yapisi ile topragin altini iyilestiriyor.

Dogada ve dogayi model alan permakulturde her elemanin birden fazla fonksiyonu var ve her fonksiyon birden fazla eleman tarafindan destekleniyor. Iyi topragin tek fonksiyonu bitkilere besin saglamak degil. Humuslu bir toprak, fakir bir topraga gore kat kat fazla su tutabiliyor. Konu yagmur suyunu tutma olunca da karsimiza topragi iyilestirmek, tekniklerden biri olarak cikiyor. Suyu toplama ve depolama teknikleri de baska bir yazinin konusu olsun, orayi okumayi bitirmedim :-)